Aguisín:Forainmneacha Gaeilge
Ní dhíochlaontar per se na forainmneacha pearsanta, ach tá foirmeacha áirithe acu.
- Tá foirmeacha malartacha ag an gcéad phearsa iolra has alternative (bunaithe ar sinn agus muid).
- Is féidir séimhiú a chur leis an dara pearsa uatha nuair a úsáidtear é go cuspóireach (ach faoi réir na rialach dntls).
- Bánn an s tosaigh sa tríú phearsa nuair a úsáidtear iad leis an gcopail agus go cuspóireach.
- Cuirtear iarmhíreanna le foirmeacha treise.
Treoir mhearthagartha cuir in eagar
Cuirtear i láthair sa tábla mearthagartha foirmeacha na bhforainmneacha pearsanta mar a leanas:
- an chopail is: Is é.
- briathra anailíseacha:
- mar ainmní, afm cónascach: Feiceann sé.
- mar chuspóir, afm deighilteach: Feiceann sé thú.
- treise: Is mise
- forainmneacha sealbhacha, ní dhíochlaontar.
- sampla táite, le haghaidh dhíochlaonta caighdeánach agus canúnach/ársa
| Uimhir agus pearsa | Copail | Anailíseach | Treise | Sealbhach [1] | Sampla táite[2] | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ainmni [3] | object [4] | copail | anailíse | caighdeánach | canúnach | ||||
| Uatha | 1d | mé | mé | mise | moL, m' [5] | -im | -im | ||
| 2a | tú | tú | thú | tusa | doL, d' [5] | - | -ir | ||
| 3ú fir | é | sé [6] | é | eisean | seisean | aL | - | -idh | |
| 3ú bain | í | sí | í | ise | sise | aH | |||
| 3ú neo | ea [7] | - | |||||||
| Iolra | 1d | sinn [8] | sinn | sinne | árN | -imid | -imid | ||
| muid | muid | muidne | |||||||
| 2ú | sibh [8] | sibh | sibhse | bhurN | - | -tí | |||
| 3ú | iad | siad | iad | iadsan | siadsan | aN | - | -id | |
Sanasaíocht cuir in eagar
Cuireadh i láthair sa tábla sanasaíochta a leanas conas a fhréamhaítear forainmneacha Gaeilge, go hiomlán nó go páirteach, ó fhorainmneacha Prót-Ind-Eorpaigh athchruthaithe *éǵh₂, *túh₂ and *éy.
| Forainm | Meán-Ghaeilge [9] | Sean-Ghaeilge | Prótai-Cheiltis | PIE | |
|---|---|---|---|---|---|
| foirm | fréamh | ||||
| mé | mé | *mi | *é?h2, *me | *é?h2 | |
| tú | tú | *tu | *túh2 | ||
| é | é | *es | *éy | ||
| sé | sé | ||||
| í | í? [rfi 1] | sí | *si | *éy, *sih2 | *só + *éy |
| sí [ep 1] | |||||
| ea [10] | ed | *éy, *id | *éy | ||
| sinn | sní, sinni [11] | *snis | *é?h2, *nes | *é?h2 | |
| muid | -(i)mid [12] | ||||
| sibh | sib | *swiswis [13] | *wos | *túh2 | |
| iad | íat | [14] | |||
| siad | síat? [rfi 2] | ||||
| mise | messe [15] | ||||
| tusa | tussu | ||||
| eisean | ésom, é-som | ||||
| ise | sis(s)i | ||||
| sinne | sinni [16] | *snisni | |||
| sibhse | sibsi | ||||
| iadsan | [14] | ||||
| mo | mo [rfi 3] | *moy | *é?h2, *moy | *é?h2 | |
| do [ep 2] | do [rfi 4] | *toy | *túh2, *toy | *túh2 | |
| aL [ep 3] | aL [ep 4] | *esyo [17] | *éy, *ésyo | *éy | |
| aH [ep 3] | aH [ep 4] | *esyas [18] | *éy, *ésyeh2s | *éy | |
| ár | ar [rfi 5] | *anserom | *wéy, *n?serom | *wéy | |
| bhur | for | *swis, *sweseros | *wos, *wes | *wos | |
| aN [ep 3] | aN [ep 4] | *eysom [19] | Teimpléad:l | *éy | |
Notaí cuir in eagar
- ↑ Ag baint leasa anseo as an nodaireacht /L H N/ chun tionscnamh séimhithe, análaithe agus uraithe (d'fhéadfadh /E/ a fheictear fosta) a chur in úil.
- ↑ Aimsir láithreach gníomhach táscach, caol. Dóibh siúd, seachas an chéad phearsa caighdeánach, nó chloistear ach an dara uatha inniu. Le haghaidh aimsirí eile, féach mar shampla dialect forms ar Nualeargais.
- ↑ Freisin cónascach.
- ↑ Freisin deighilteach .
- ↑ 5.0 5.1 Tarlaíonn bá roimh ghutaí agus f séimhithe: m'iníon, d'fhear céile.
- ↑ Gan bheith measca le Is é...> 'Sé....
- ↑ An fhoirm dheonach dheireanach a fheictear sa Ghaeilge, cosúil le 'it' as Béarla.
- ↑ 8.0 8.1 Tá foirm níos sine ann gan s-copaile .
- ↑ Tugtar leagan MGa ach amháin má tá difríocht suntasach ann idir í agus SGa.
- ↑ Litriú ársa eadh.
- ↑ Foirm threise.
- ↑ Mír tháite athchruthaithe mar fhorainm.
- ↑ Foirm eamhnaithe de *swis.
- ↑ 14.0 14.1 Sa SGa is ionann an fhoirm seo agus 3ú ua f, é.
- ↑ Messe ocus Pangur Bán....
- ↑ Díshamhlaithe ón Prótai-Cheiltis.
- ↑ Tionscnaítear séimhiú ag an guta deiridh.
- ↑ Tionscnaítear h-próistéis (análú) ag an -s deiridh.
- ↑ Tionscnaítear urú ag an srónach deiridh.
Tagairtí sanasaíochta cuir in eagar
Iarratais eolais cuir in eagar
- ↑ sanas ar bith san iontráil; míolta i gcomparáid leis an deighilt sa MGa den SGa 3ú ua é → é/sé, mar sin sí → í/sí.
- ↑ sanas ar bith san iontráil; molta bunaithe ar sanas le iad.
- ↑ níl ann iontráil SGa.
- ↑ nasctha le hiontráil an réamhfhocail "to, for" ach amháin.
- ↑ níl an forainm sealbhach san iontráil.
Teimpléid Vicífhoclóra cuir in eagar
Naisc sheachtracha cuir in eagar
- An Caighdeán Oifigiúil, 2017
- A Grammar of the Irish Language, O'Donavan, 1845
Féach freisin cuir in eagar
- Catagóir:Gaeilge
- Catagóir:Teimpléid Ghaeilge
- Catagóir:Aguisíní Gaeilge
- Catagóir:Gaeilge: forainmneacha Catagóir:Forainmneacha taispeántacha Gaeilge Catagóir:Forainmneacha éiginnte Gaeilge Catagóir:Réamhfhocail cheisteacha Gaeilge Catagóir:Forainmneacha dhiúltacha Gaeilge Catagóir:Forainmneacha aisfhillteacha Gaeilge Catagóir:Forainmneacha choibhneasta Gaeilge