Vicífhoclóir

Úsáideoir:Marcas.oduinn/Foilsithe/Ainmfhocail/180404

< Úsáideoir:Marcas.oduinn

Tá cúig [1] díochlaonadh na n-ainmfhocal ann sa Ghaeilge, agus ceithre thuiseal (ainmneach[2], gairmeach, ginideach, tabharthach) ag gach aon acu, le foirmeacha uatha agus iolra.[3] Samhlaítear deirí na n‑ainmfhocal le consain leathana agus caola;[4] agus gutaí; is iad saintréithe deirí na dtuiseal ná leathnú agus caolú na gcosán, agus iarmhíre a chur leo.

Is é an tuiseal ginideach a leagann na díochlaonta amach[5]. Tá saintréithe ag an tuiseal tabharthach uatha i roinnt de na díoclaontaí.[6]

Tá iolraí lag más ionann an ginideach iolra agus an t‑ainmneach uatha; agus tréan más ionann an ginideach iolra agus an t‑ainmneach iolra. Cruthaítear lagiolraí le caolú na gconsan, nó leis an iarmhír ‑a[7]. Faightear i measc iarmhír na dtréaniolraí ná ‑aí, ‑anna, ‑ta and ‑acha[8][9], agus roinnt beag ainmfhocal le ‑a/e agus coimriú.[10]

Is neamhchaighdeánach é deireadh ‑aibh[11] an tuisil thabharthaigh iolra, agus meastar gur ársa/canúnach é.

Is ionann foirm an ghairmigh agus an ainmneach sa dara go cúigiú díochlaonadh. Sa chéad díochlaonadh, is caol é san uatha agus leathan + a san (lag)iolra.

Tá dhá inscne sa Ghaeilge, firinscneach agus baininscneach. Tá inscne na n-ainmfhocal sna díochlaontaí pas beag measctha, ach tá glanphátrúin ann.[12]

Déantar athruithe tosaigh ar ainmfhocail Ghaeilge.[13]

Treoir mhearthagartha

cuir in eagar
1d 2a 3ú 4ú 5ú
Inscne fir bain [14] fir [15] & bain[16] fir & bain [17] bain & fir [18]
Uatha Ainm leathan consan consan guta
‑ín [19]
consan		 ‑il, ‑in, ‑ir
buta
Gair caol - [20] - - -
Gin caol + e [21][22] + a -leathan
-(e)ach
guta + ch, d, n
Tabh - caol [23] - - caolú an ghin
Lagiolraí [24] Ainm caol
+ a		 + a [7] + a [25] + a [26] [27]
Gair + a + a + a + a
Gin - leathan[28] - -
Tabh + aibh [11] + aibh + a + a

Ainmfhocail neamhrialta

cuir in eagar

Is é saintréith gach díochlaonta ná an tuiseal ginideach. De réir an sainmhínithe seo, níl ach pas beag ainmfhocal nach féidir a rangú, go suntasach:

Ainmfhocail ildíochlaonacha

cuir in eagar

Tá roinnt ainmfhocal ann, agus iad ball de níos mó ná aon díochlaonadh amháin. Tá dealú le déanamh idir leaganacha díochlaonta stairiúla/canúnacha ainmfhocail éigin, agus comhainmneacha. Is dea-shampla den dara cás é eas (“waterfall”) ón tSean-Ghaeilge es, agus eas (“stoat”) ón tSean-Ghaeilge nes.

Ní liosta uileghabhálach é seo a leanas.

Noun 1d 2a 3ú 4ú 5ú Leagan
airef, carem, chief
aireamhmmploughman
altóirffaltar
araíf, appearancef, bridle
beathafflife
breitheamhmmjudge
cistinffkitchen
cleasmmm, gangtrick
cnámhmmbone
cónraffcoffin
créffearth
cruicéadm (teanglann)m (wiki)cricket
cúmmhound
cuisleffvein
dairffoak
dúnm, strm, wkfort
easm, str, waterfall
m, wk, stoat
eornaffbarley
féicheamhmmcreditor
gabhammsmith
méidf, sizem, amount
rámhmm (rámha)oar
ráthm, str, fort
f, str, shoal
m, wk, guarantor
réalmfsixpenny
rosm, linseedm, wooded headland
srónffnose
talamhmfland
úrm, freshnessm, heath

Teimpléidí Vicífhoclóra

cuir in eagar



  1. ↑ Is aicme dá gcuid féin iad na hainmbhriathra per se; agus iad substainteach, díochlaontar na hainmbhriathra de réir na rann canónta
  2. ↑ Is ionann an tuiseal cuspóireach agus an ainmneach ó thaobh foirme de, agus le chéíle tugtar scaití "comónach" orthu
  3. ↑ Faightear fós sa Ghaeilge rianta de foirmeacha déacha PIE, go háirithe tar éis dhá, agus (sa chaighdeán) le hainmfhocail an dara díochlaonta bos, bróg, cluas, cos agus lámh
  4. ↑ Sa bhéarlagair, coguasach agus
  5. ↑ De réir na tréithe seo, ní féidir ach beagán ainmfhocal gan a chuir i réim, go sonrach bean, deirfiúr, Dia, leaba, lá, mí
  6. ↑ Go sonrach, 2a and 5ú
  7. 1 2 Go hannamh, an leagan caol le ‑e; e.g., súil, ai. súile
  8. ↑ Leaganacha caola: ‑í, ‑eanna, ‑te, ‑eacha; ‑ta/te may be aspirated to ‑tha/the
  9. ↑ Certain nouns and noun endings are associated with particular plurals, see Irish Nouns
  10. ↑ m.s. briathar, io briathra, bráthair, io bráithre
  11. 1 2 cf. Latin -ibus. Dá mba rud é go raibh *busannaibh ann, d'fhéadfaí féachaint air mar (omni)bus‑anna‑ibus
  12. ↑ m.s. Is firinscneach iad gach ainmfhocal sa chéad díochlaonadh
  13. ↑ Ní phléitear athruithe tosaigh a thuilleadh anseo. Wikitionary declension templates include bare and initial-mutated forms, in the context of the article
  14. ↑ Tá trí ainmfhocal fhirinscneach sa dara díóchlaonadh: im, sliabh, teach
  15. ↑ Go háirithe iarmhíreanna -éir, -óir, úir (cf. Laidin -or)
  16. ↑ Go háirithe iarmhír ‑acht/‑aíocht; ainmbhriathra mar substainteach le ‑áil, ‑irt, ‑úint
  17. ↑ Ainmfhocail theibí a chríochnaíonn ar ghuta
  18. ↑ Ainmfhocail fhireanna Male teaghlacha, agus na horduimhreacha 20-90
  19. ↑ Firinscneach, ach amháin ainmneacha na gcailíní, m.s, Máirín
  20. ↑ Sa tábla seo, is é is brí le "-" ná gurb ionann an fhoirm agus an ainmneach uatha
  21. ↑ Sa tábla seo, is é is brí le "+" gur gá an consan roimhe a leathnú nó a chaolú, i gcomhtheacht leis an iarmhír. Sa chás seo (+ e), caolaítear consan leathan
  22. ↑ Ginideach iolra le í 'sé sin ‑(e)ach: í < ighe
  23. ↑ Go foirmiúil, an ginideach uatha gan an iarmhír -e
  24. ↑ Bíonn an fhoirm chéanna ag gach tuiseal tréaniolra
  25. ↑ Níl ach beagán lagiolraí sa 3ú díóchlaonadh
  26. ↑ Níl ach cúla lagiolra sa 4ú díóchlaonadh
  27. ↑ Tá roinnt ainmfhocal sa 5ú díochlaonadh le iolraí neamhrialta, agus is ionann an ginideach uatha agus iolra
  28. ↑ Eisceacht ó riail "lagiolra"; m.s., súil, gi súl
  29. ↑ Ar dtús, dearbh + siúr
  30. ↑ Déanta na fírinne, is ainmbhriathar é, agus leapa < leabtha
  31. ↑ Beagnach rialta, 5ú díochlaonadh, ach amháin gur leathan é deireadh na fréimhe, ‑úr

Catagóirí

cuir in eagar

Aguisíní

cuir in eagar
cuir in eagar
Aisghafa ó "https://ga.wiktionary.org/w/index.php?title=Úsáideoir:Marcas.oduinn/Foilsithe/Ainmfhocail/180404&oldid=56204"