Aguisín:Ainmfhocail Ghaeilge 4ú

Is firinscneach iad formhór na n-ainmfhocal sa ceathrú díochlaonadh; is baininscneach de ghnáth iad, áfach, ainmfhocail theibí a críochnaíonn ar ghuta (aigne, eagla). Féadann an t‑ainmneach uatha críochnú ar: guta; an iarmhír dhíspeagadh ‑ín (cailín); cúpla ceann consan (ainm, bus).

Níl foirm ar leith ann don ghinideach uatha. Is ionann an gairmeach agus tabharthach uatha mar an gcéanna agus an t-ainmneach uatha.

Is tréaniolraí iad iolraí an cheathrú díochlaonta, agus sách beag eisceachtaí ann.

Is ionann foirmeacha an ghairmigh, idir uatha agus iolra, agus an t-ainmneach.

Lagiolraí

cuir in eagar

Is í saintréith lagiolra ná gurb ionann an ginideach iolra agus an ainmneach uatha. Níl ann ach cúpla[1] corrainmfhocal dá leithéid sa cheathrú díochlaonadh.

  • , gu. bó, ai. ba, gi. bó
  • grásta, grásta, grásta, grást
  • neach, neach, neacha, neach
Uatha Iolra
Ainmneach ba
Gairmeach a bhó a bha
Gineadach
Tabharthach ba

Tréaniolraí

cuir in eagar

Is í saintréith tréaniolra ná gurb ionann an ginideach iolra agus an ainmneach iolra. Cuimsítear tréaniolraí a leanas sa cheathrú díochlaonadh (uatha: iolra):

  • -a, -e: -, -í
  • -ín: -íní
  • -le, -ne: -lte, -nte
  • -aoi, -é, -í: -the; ‑ó, ‑ú: ‑ite[2]
  • fosta:
    • -nna
    • -(n)(e)acha

Is iad is coitianta an chéad dá cheann.

file Uatha Iolra
Ainmneach file filí
Gairmeach a fhile a fhilí
Gineadach file filí
Tabharthach file filí

Ainmfhocail bhaininscneacha

cuir in eagar

De ghnáth, is firinscneach iad aimnfhocail an cheartrú dhíochlaonta.

Is iad na hainmfhocail bhaininscneach ná:

  • Formhór ainmfhocal teibí a críochnaíonn ar ghuta:
  • Ainmfhocail phearsanta a chríochnaíonn ar -ín
    • Máirín, Nóirín.
  • Ainmfhocail nithiúla atá mar sin féin baininscneach:

Ainmfhocail bhaineanna

cuir in eagar

I gcás ainmfhocal baineann atá firinscneach, is baininscneach é an forainm tagrach: is cailín í.

Ainmfhocail a chríochnaíonn ar chonsain seachas -ín

cuir in eagar

Críochnaíonn an chuid is mó d'ainmfhocail an cheathrú díochlaonts ar ghutaí nó ‑ín. Tá aicme bheag ainmfhocal ann a chríochnaíonn ar chonsain eile, san áireamh (agus a bhfoirm iolra):

Ainmfhocail ar ghutaí i ndíochlaontaí eile

cuir in eagar

Ainmbhriathra

cuir in eagar

Cruthaítear an ginideach briathartha d'ainmbhriathra a chríochnaíonn ar ghuta (gearr nó fada; i.e., céad díochlaonadh na mbriathra) leis an aidiachtbhriathar, e.g. ‑(a)ithe. De bharr sin, ní mar bhall den cheathrú diochlaonadh iad.

Is sa cheathrú díochlaonadh, ámh, a nginideach substainteach.

Is ionann an ginideach substainteach agus an t-aidiachtbhriathar d'ainmfhocail an dara dhíochlaonta a chríochnaíonn ar ghuta.

Eisceacht:

  • éirigh, anb. éirí, gu s. agus anb. éirí

Cúigiú díochlaonadh

cuir in eagar

Is é an cúigiú díochlaonadh an t-aon díochlaonadh amháin eile a bhfuil ainmfhocail ann a chríochnaíonn ar ghuta, cé go bhfuil ach beagán dá leithéid.

Ainmfhocail ildíochlaonacha

cuir in eagar

Le haghaidh liosta ainmfhocal Gaeilge a bhfuil foirmeacha den cheathrú agus díochlaontaí eile acu, féach an tábla "ainmfhocal ildíochlaonach" san aguisín ainmfhocal Gaeilge.

Teimpléid Vicífhoclóra

cuir in eagar
  1. In the Hiberno-English sense of "two or three or so"
  2. Adb?

Naisc sheachtracha

cuir in eagar

Féach freisin

cuir in eagar